U świętego Jana Chrzciciela w Kokrzwi PDF Drukuj Email
Wpisany przez Beata   
piątek, 24 czerwca 2016 02:32

W najdawniejszych czasach tereny Korzkwi zalegała puszcza. Najwcześniejszy dokument wzmiankujący o wsi, która połączona była z kompleksem dóbr korzkiewskich pochodzi z 1352 roku. XVI wieczny kopiarz, in­formuje o przejęciu wzgórza Korzkiew oraz wsi Grębynic, Białego Kościoła, Giebułtowa przez podsędka krakowskiego Jana z Syrokomli. Był on także właścicielem Syrokomli, Rudna, Białego Kościoła, Grębynic i części Giebułtowa. Ostatnią wieś zamienił z braćmi Jackiem i Sieciejem z Przybysławic właśnie za Korzkiew w 1382 roku. Jan z Syrokomli stał się protoplastą rodziny Korzekwickich – rodu, który wymarł w XV wieku. Do dziś istnieje kompleks wsi będących niegdyś jego dobrami. Jan z Syrokomli ufundował budowę posiadłości i kościoła rozpoczynając dzieje parafii w Korzkwi, jak i tak zwanego państewka korzkiewskiego.

 

 


 

 

Świątynia z XIV wieku przejęła część terenu od ogromnej parafii Św. Idziego w Giebułtowie. Granice parafii wyznaczone były ogólnikowo, prawdopodobnie obej­mowała ona 2/3 obecnej powierzchni (wsie: Grębynice, Naramę, Brzozówkę, Korz­kiew, połowę Owczar). Ośrodkiem parafii była siedziba obronna właścicieli Korzekwickich, a rolę wsi pełniło podzamcze (folwark z poddanymi i służbą). Rok erygo­wania parafii podawany przez archidiecezjalne informatory to 1386.



Rozwój i rozbudowa parafii oraz zamku w Korzkwi kontynuowane były przez potomków Syrokomli. Po Janie panem na Korzkwi był Zaklikla. Średniowieczne źródła podają informacje o jego licznych procesach z właścicielami miejscowości, zatargach z okolicznymi ludźmi, zniewagach i grzywnach, jakie w związku z nimi musiał spłacać. W latach 1416-1440 w Korzkwi panował syn Zaklikli - Mikołaj Korzekwicki. Wiemy o nim, iż musiał zawrzeć ugodę ze swą macochą Heleną, wdową po Zaklice, która mogła odtąd wycinać drzewa w okolicznych lasach. Jego następcą był Stanisław z Korzkwi, który wraz z żoną Jadwigą miał córki (Katarzynę, Jadwigę, Annę, Barbarę), co oznaczało koniec rodu Korzekwickich po mieczu. Ostatnia córka Mikołaja, Barbara była niezamężna i sprzedała w 1486 roku Korzkiew Szczepanowi Świętopełkowi Bolestraszyckiemu z Irządz, chorążemu przemyskiemu, który zmarł w 1501 roku.



Do roku 1517 Korzkiew była w rękach rodu Bolestraszyckich, w tymże roku Mikołaj Chorążyc przekazał mieszczanowi i kupcowi krakowskiemu Piotrowi Krupkowi cały zamek z folwarcznymi polami, stawami, łąkami i lasem, a także z prawem patronatu kościoła w Korzkwi, Białym Kościele i prebendy św. Marcina w Krakowie. Ten w 1519 roku prosił Zygmunta Starego o potwierdzenie dokumentów Kazimierza Wielkiego z 1352 roku dotyczących zapewne nabytego klucza dóbr.



Kościół w Korzkwi został zbudowany ofiarowany Św. Janowi Chrzcicielowi – patronowi fundatora. Wiadomo, że XIV-wieczny kościół był drewniany z umieszczoną pośrodku wnętrza chrzcielnicą. Z końca XIV lub XV wieku pochodzi zachowany do dziś gotycki relikwiarz z kryształową puszką na Drzewo Krzyża Świętego oraz Stołu Wieczernika. Tradycja podaje, że stojący na przeciwległym do zamkowego wzgórza kościół był połączony z zamkiem mostem z rzemienia wiszącym nad Doliną Korzkiewki.



W 1445 roku wzmiankuje się o budowie kościoła i jego ubogim urządzeniu, lecz gdy wygasł ród Korzekwickich, zahamowało to jego budowę, a nawet spowodowało rozpad posiadłości. Sytuacja korzkiewskiej parafii nie polepsza się, gdy władają nią następni właściciele: Szczepan Świętopełk z Irządz, jego syn Mikołaj, a w XVI wieku rody Krupków i Jaskierów. Do ruiny korzkiewskiego kościoła przyczyniły się tendencje reformatorskie rodu Zborowskich. Informacja z Wizyty Radziwiłłowskiej 1599 roku podaje:



" Kościół walący się i pusty. Naczynia kościelne przechowuje we dworze Szymon Ługowski (ówczesny właściciel). Część gruntu uprawia karczmarz. Plebanię zamieszkuje rzeźnik. W wiek XVII wprowadzili parafię Ługowscy. Był to czas podniesienia jej poziomu. Wsie wchodzące w skład parafii to: Korzkiew, Grębynice, Maszyce, Janu­szowice, Brzozówka, Przybysławice, Owczary. Ługowscy przebudowali zamek w stylu renesansowym, ufundowali nowe zagospodarowania (młyny, folusze, karczmę we wsi Chochoł, papiernię w Grębynicach), a na przeciwległym zamkowemu wzgórzu w latach 1620-1630 postawili murowany tym razem kościół pod wezwaniem Świętego Jana Chrzciciela. Konsekracja kościoła odbyła się w 1640 roku przez biskupa Tomasza Oborskiego.

Zachowane XVII-wieczne elementy wnętrza kościoła to: pięć wczesnobarokowych, drewnianych ołtarzy (w tym ołtarz główny Chrztu Chrystusa), wrota, rzeźbiona ambona, barokowa kropielnica, organy, kobierce oraz zamurowana obecnie nad prezbiterium dawna loża kolatorska i dzwon z 1520 roku. Z XVII-wiecznych pamiątek pozostały w parafii dwa krucyfiksy, późnobarokowy kielich, feretrony, srebrna, gotycka monstrancja ze stopą barokowa z 1640 roku oraz ob­raz Matki Bożej Śnieżnej. Na ścianach kościoła widnieją herby właściciela parafii Aleksandra Ługowskiego z datą 1623. Obecna, wczesnobarokowa świątynia pełniła, obok funkcji sakralnej także funkcję obronną. Wskazuje na to okrągła baszta z otworami w kształcie klucza.



W ołtarzach bocznych kościoła znajdują się obrazy z XVIII wieku: Nawiedzenie, Koronacja Matki Boskiej, ołtarz Świętego Józefa oraz cudowny obraz Jezusa Miłosiernego "Ecce Homo" autorstwa nieznanego artysty. Śladami XIX-wiecznych właścicieli zamku - Wodzickich są pomniki grobowe w murach zewnętrznych ko­ścioła oraz ornat haftowany przez żonę Wodzickiego - Eleonorę. Z tego okresu po­chodzi także zamieszkana do dziś plebania i organistówka znajdujące się w pobliżu kościoła.



Następni właściciele, którzy zmieniali się w latach 1664-1945, mieszkali poza Korzkwią, jednakże dokonywali wielu zmian na terenie tej posiadłości. Rezydujący do połowy XVIII wieku Jordanowie od­budowali zamek w stylu włoskiego odrodzenia, w którym umieścili kaplicę. Również z tego okresu pochodzi pierwsza wzmianka o kluczu korzkiewskim z zamkiem. Składają się na niego: oficyny, browar, folwark. Wsie parafialne to: Januszowice, Przybysławice, Grębynice, Maszyce, Brzozówka, Prądnik Górny i Dolny z szabelnią, nożownią, papiernią i folwarkami.



Znaczny wkład w rozbudowę korzkiewskiej posiadłości, a więc i całej parafii mieli Wodziccy - właściciele do połowy XIX wieku. Zamek nadal był opuszczony, Wodzicki zadbał jednak o założenie w 1820 roku parku w stylu angielskim. Wieś Korzkiew pod zamkiem składała się wówczas z dworu, karczmy, młyna, 17 chałup, siedziby klucza folwarków, kościoła parafialnego, plebani, cmentarza z murowaną kaplicą Przemienienia Pańskiego i organistówki.



Po trzecim rozbiorze polskim Korzkiew z należącymi do jej parafii wsiami znalazła się pod panowaniem austriackim. Granica austriacko - rosyjska przebiegała w poprzek Doliny Prądnika, oddzielając parafię od Rzeczpospolitej Krakowskiej, co ne­gatywnie wpływa na jej rozwój. W pierwszej literackiej wzmiance o Korzkwi z 1827 roku, Klementyna z Tańskich Hoffmanowa mieszkająca w korzkiewskim dworku stwierdziła, że zamek nie nadaje się do rezydowania.



W dalszej historii parafii ważną datą był rok 1853, gdy spłonął kościół. Stara­niem księdza proboszcza Jana Smurło, zaangażowanego także w rozwój szkolnictwa parafii, odbudowę kościoła podjęto już w 1859 roku. W tym czasie zaczęły być także prowadzone parafialne księgi chrztów, ślubów i zgonów. Do parafii należały wsie: Brzozówka, Garlica Duchowna, Górna Wieś, Grębynice, Januszowice, Przybysławice oraz Wola Zachariaszowska i Garlica przyłączone w 1823 roku z parafii w Zielonkach.



Historia parafii w XX wieku równie silnie złączona jest z losami posiadłości korzkiewskiej. Zamek korzkiewski wybudowany na ostrodze meandrowej należy do rzędu warowni, których jest wiele na Szlaku Orlich Gniazd (np. Ojców, Pieskowa Skała, Rabsztyn). Przebudowana w XVII i XVIII wieku rezy­dencja obronna w Korzkwi przez lata popadała w ruinę, zachowała jednak pozostało­ści renesansowej świetności. Są to: piętrowy, dwuskrzydłowy budynek z dziedzińcem, studnia kuta w skale oraz część murów obronnych z frontową bramą wjazdową ujętą rustykowanym obramieniem. W podzamczu zachowały się także fundamenty XIX-nego dworu rozebranego w latach 50-tych XX wieku oraz pozostałości dawnego parku w stylu angielskim. Plany odbudowy ruin zamku powstały już w latach 20. W tym czasie (prawdopodobnie ok. 1915 roku) została zbudowana szkoła w Korzkwi w odległości kilkudziesięciu metrów od zamku. Próby odbudowy zamku podjęte przez Komitet dla Badań i Zabezpieczenia Zamku wraz z PTTK nie powiodły się. W latach 70-tych Wojewódzki Konserwator Zabytków cofnął zgodę na odbudowę ruin, jednak w ostatnich latach ich sytuacja uległa zmianie. Potomek Wo­dzickich - Jerzy Donimirski odkupił w 1997 roku posiadłość na własność, a prace re­nowacyjne pozwoliły mu wprowadzić się z rodziną do zamku. Obecnie odbudowane są niemal wszystkie ściany zamku, dziedziniec, wieża i drewniane ganki wokół mu­rów. Donimirski planuje także założenie Korzkiewskiego Parku Kulturowego, który ma obejmować obszar wzgórza zamkowego (w nim: muzeum w lochach, karczma w podziemiach, hotel z pokojami w baszcie, restauracja i sale wielofunkcyjne). Korz­kiewski Park Kulturowy ma się rozciągać na sześciohektarowy park u stóp góry zam­kowej z dróżkami rowerowymi i pomnikami przyrody, dworem, browarem i austerią, mini skansenem, amfiteatrem w wapienniku i stawem. Przewiduje się także współpracę wszystkich ośrodków parafialnych oraz okolicznych wsi.



W parafii korzkiewskiej znajdują się także pojedyncze miejsca mające war­tość historyczną. Są to: klasycystyczna kaplica z XIX wieku w Grębynicach, młyn z przełomu XIX i XX wieku w Prądniku Korzkiewskim, dworek z 2 połowy XIX wieku w Owczarach oraz liczne przydrożne kapliczki.








 

Poprawiony: czwartek, 23 czerwca 2016 23:45